Do 2014 roku funkcjonował certyfikat uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zwany potocznie certyfikatem księgowym. Uprawnienia to nadawało Ministerstwo Finansów.
Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych, zawód księgowego został zderegulowany. W obecnej chwili zawód księgowego mogą wykonywać osoby które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, są niekarane w zakresie określonych przestępstw i zawrą umowę ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością. Usługi te mogą również prowadzić osoby wpisane do rejestru biegłych rewidentów i na listę doradców podatkowych. Warto zaznaczyć, że aktualnie biuro rachunkowe, które prowadzi jedynie księgi przychodów i rozchodów, wypełnia zeznania i deklaracje nie musi posiadać ubezpieczenia OC.
Wprowadzona deregulacja i brak certyfikacji zawodu wzbudza wiele obaw rynku co do jakości świadczonych usług. Dlatego też co jakiś czas w środowisku zarówno przedsiębiorców jak i samych księgowych powraca dyskusja o powrocie obowiązku regulacji zawodu księgowego. Aktualnie do 30 września 2022 r. zbierane są opinie, czy w ogóle potrzebna jest zmiana systemu prawnego wprowadzająca regulacje w funkcjonowaniu zawodu księgowego, a jeśli tak to jaki powinien być kierunek tych regulacji. W związku z tym rozważane są trzy kierunki rozwoju zawodu księgowego, czyli:
- włączenie zawodu księgowego do katalogu zawodów regulowanych. Oznaczałoby to, że czynności określone w przepisach prawa, do wykonywania których niezbędne jest posiadanie uprawnień księgowego, mogłyby wykonywać jedynie te osoby, które mają odpowiednie zezwolenie, uzyskane po spełnieniu ściśle określonych warunków,
- profesjonalizacja zawodu księgowego . Rozwiązanie to umożliwiłoby zdobycie uprawnień zawodowych nadawanych przez wybraną instytucję, potwierdzających posiadane kwalifikacje i umiejętności. Nałożyłoby także określone obowiązki, m.in. doskonalenia zawodowego, przestrzegania zasad etyki zawodowej oraz wprowadziłoby nadzór. Jednocześnie nie ograniczałoby możliwości wykonywania czynności z zakresu księgowości przez osoby nieposiadające takich uprawnień,
- oparcie się wyłącznie na kwalifikacjach rynkowych zawodu księgowego , czyli niewprowadzanie zawodu regulowanego ani systemu zakładającego instytucjonalną profesjonalizację zawodu księgowego.
Nie wszyscy jednak twierdzą, że wymóg posiadania Certyfikatu Ministerstwa Finansów był dobrym rozwiązaniem. Certyfikat Ministerstwa Finansów otrzymywało się w zasadzie dożywotnio. Po jego uzyskaniu takim księgowym właściwie nikt już się nie interesował. Problem był istotny, bo nie wszyscy, którzy posiadali certyfikat wcześniej zdawali egzamin. Ponad połowa osób, posiadających ministerialne uprawnienia, otrzymała je na podstawie, np. zaświadczenia o ukończeniu studiów wyższych z rachunkowości. MF jednak tej wiedzy już nie weryfikował, a absolwenci uczelni nie byli w sposób należyty przygotowani do praktycznego wykonywania zawodu.
Zawód księgowego ulega przeobrażeniom, związanym chociażby z automatyzacją procesów i specjalizacją. Nie każdy, kto go wykonuje, rzeczywiście musi posiadać kompleksową wiedzę rachunkowo-podatkową. Nie bez znaczenia jest też fakt, że księgowi są poszukiwani na rynku, a ograniczenia w wykonywaniu zawodu mogą utrudnić pracodawcom rekrutację. Z drugiej strony trudno nie zgodzić się z tym, że brak formalnych wymagań merytorycznych nie sprzyja budowaniu kompetencji do wykonywania tego trudnego zawodu.
Pewne jest jedno, zawód księgowego powinien zostać zdefiniowany na nowo. Przy ewentualnych zmianach zależy jednak zachować dużą ostrożność. Księgowych już teraz bardzo brakuje na rynku pracy. Uregulowanie dostępu do zawodu spowoduje, że księgowym będzie jeszcze trudniej zostać. W rezultacie, w czasie coraz bardziej skomplikowanych przepisów, będzie ich jeszcze mniej. Wielu specjalistów uważa, że wcale nie jest tak, iż dostęp do zawodu jest obecnie całkowicie nieuregulowany. Księgowi zdobywają wiedzę, uczą się, kończą studia, zdają też egzaminy na samodzielnego księgowego czy audytora. Takie dyplomy potwierdzają posiadane umiejętności i dodatkowe certyfikaty czy egzaminy nie są im potrzebne. Warto też zauważyć, że w dobie tak wielu zmian w prawie podatkowym nie jest możliwe wykonywanie tego zawodu bez kształcenia się na bieżąco. Specjaliści uważają, że Ministerstwo Finansów powinno zająć się tworzeniem prostych i zrozumiałych przepisów, a nie ograniczaniem dostępu do zawodu księgowych.
